Artikelen

Al sinds ze klein is, kijkt schrijver Nikki Dekker naar het Eurovisie Songfestival. Het is iets voor families, om samen te kijken, en tegelijk wordt het ook wel 'het WK voor homo's' genoemd. Wat maakt het zo queer?

Rappers die elkaar met messen te lijf gaan, of jongeren die een homostel belagen. Als het om jeugdcriminaliteit gaat, is compassie niet het eerste dat in je opkomt, ziet ook criminoloog Jan Dirk de Jong. Toch ligt daarin wel de oplossing.

Nu hebben we nog de macht om zelf over onze toekomst te beschikken. Straks is het te laat, waarschuwt Harvard-professor en sociaal psycholoog Shoshana Zuboff. Dan ontwikkelt het surveillancekapitalisme zich door de verdere uitbuiting en beheersing van ons gedrag tot een ongekende macht.

Wandelen. Het was de activiteit die ons het afgelopen jaar collectief door de lockdown sleepte. We vroegen acht filosofen, wetenschappers en schrijvers om daarop te reflecteren. Zo ook de Pools-Belgische filosoof Alicja Gescinska.

Als psycholoog en theoloog Jackie June ter Heide het lepeltje dat ze van haar moeder cadeau kreeg kwijtraakt, leidt dat tot een hernieuwde kennismaking met de ideeen van psycholoog Carl Gustav Jung. Wat is het toch, dat dit lepeltje zo waardevol maakt, vraagt ze zich af.

De terrassen zijn terug. Je zou willen zeggen: alsof ze nooit zijn weggeweest. Maar het oogt bijzonder, mensen die zomaar op de stoep, in clustertjes aan tafel gaan zitten en anderen betalen om hen iets te drinken te brengen. De functionele leegte die zo lang heerste, wordt aangenaam doorbroken.

In Nederland werkt driekwart van de mannen fulltime, driekwart van de vrouwen parttime. Rechtshistoricus Madeleijn van den Nieuwenhuizen laat zien hoe dat zo gekomen is.

Terwijl er plan na plan wordt gepresenteerd om Nederland welvarender, duurzamer of geavanceerder te maken, blijft de aandacht voor mentale gezondheid achter. Het is een blinde vlek, constateert de Denktank Mentale Voortuitgang, die het onderwerp op de kaart wil zetten. Kees Kraaijeveld, directeur van De Argumentenfabriek, is een van hen.

De eerste keer dat ze zich activistisch opstelde, herinnert ze zich nog goed, net als toen ze met een ferme mening in de problemen kwam. Niet erg, zegt filosoof Stine Jensen, want zo leer je je eigen falen te onderzoeken. Ze memoreert haar vaders lijfspreuk: Durven is even je evenwicht verliezen, niet durven is jezelf verliezen.

Sinds corona lijkt de herinnering aan de Tweede Wereldoorlog weer springlevend, ondanks dat we alleen virtueel kunnen deelnemen aan de Nationale Dodenherdenking en Bevrijdingsdag. Dit onderstreept het belang van de verbeelding in het scheppen van ons collectief geheugen.

Oorlog en vrede, democratie en vrijheid: kunstenaar Renee van Bavel schuwt de grote thema’s niet. Waar we het bedrukkende vaak liever op afstand houden, brengt zij het dichterbij. Bij de dodenherdenking stelt ze zich de vraag hoe we zó kunnen herdenken dat het verder reikt dan die twee minuten stilte. Want daar is het tijd voor.

Waarom doen we zo moeilijk over de dood, vraagt schrijver en socioloog Ameline Ansu zich af na het overlijden van haar ouders. In Brainwash Talks probeert ze rouw bespreekbaar te maken.

Ze mag niet stemmen, niet vrij reizen, ze kan geen hypotheek afsluiten, en zelfs alcohol kopen gaat niet vanzelf. Marine woont al 22 jaar in Nederland en heeft een verblijfsvergunning, maar ze krijgt geen paspoort. Haar droom om na haar rechtenstudie officier van justitie te worden, is daardoor onbereikbaar. 'Ik mag mijn hele leven in Nederland blijven, maar ik mag niet volledig meedoen aan de maatschappij.'

Simone de Beauvoir had ongelijk, betoogt psychiater Iris Sommer in een Brainwash Talk. Ze kijkt erbij alsof ze een groot geheim verklapt. 'Bij de geboorte zijn er al grote verschillen, en in de puberteit nemen die nog verder toe.' Ik verslik me in pardoes in mijn pilsje. Hoe kan iemand zo triomfantelijk tentoonstellen dat ze De Beauvoir niet heeft gelezen?

Van het kleinste leed tot het grootste nieuws: columnist en cabaretier Pieter Derks keert de wereld graag binnenstebuiten. Vlijmscherp en met rake grappen fileert hij de macht in zijn wekelijkse column voor De Nieuws BV op NPO Radio 1 In zijn voorstelling Voor wat het waard is rekent hij af met de tijdgeest, zijn concurrentie, en zichzelf. En met alle onzin die ons dagelijks verkocht wordt.

Wat als we niet alleen mensen, maar ook dieren, planten en zeeën rechten zouden geven? Jurist en schrijver Laura Burgers over een idee dat even opvallend als nodig is.

Nu datamonopolisten als Facebook, Google en Amazon bijna beter weten wat jouw behoeftes zijn dan jijzelf, zijn we beland in wat Shoshana Zuboff (komend weekend spreekt ze tijdens Brainwash Weekend: Tomorrow's Economy) The Age of Surveillance Capitalism noemt. Politicoloog Jan Bruin zoekt een weg uit de manipulatie en vindt die in de belasting van data.

Afspraken die naadloos in elkaar overgaan, of digitale vergaderingen waarin je toch ook bezig bent met iets anders. Het zal je niemand geheel onbekend in de oren klinken, na meer dan een jaar van gedwongen thuiswerken. Schrijver Anne van den Dool over de mens als digitale tussenschim.