De nieuwe vaders

CBS-cijfers laten zien dat meer dan de helft van de vaders een gelijkere verdeling in het huishouden wil, maar dat het in de praktijk minder dan de helft lukt. Waar ligt dat aan?

Katia: “Voordat je een ouder wordt, zijn de genderrollen in veel situaties vaak nog gelijker verdeeld. Je kan vooraf het idee hebben dat je de taken in het huishouden gelijk wil verdelen wanneer je een kind krijgt, maar heteronormativiteit kan dat tegenwerken. Zodra er een moeder en een vader is, zie je ineens die verdeling van de verzorgende moeder en kostwinnende vader sterk terugkomen. De meeste stellen hebben niet door dat dat gebeurt.” 

De afgelopen decennia is vooruitgang uitgebleven wat betreft een meer gelijke verdeling in het huishouden. Hoe kan dat?

Katia: “Er vindt een backlash plaats rond progressieve genderrolpatronen. Er zijn mensen die zich steeds meer verzetten tegen een meer gelijke verdeling in de taken. Uiteindelijk is er daardoor de afgelopen decennia vrij weinig veranderd in de taakverdelingen. 

Vrouwen hebben op het gebied van werk een enorme inhaalslag gemaakt. Maar de heterostellen hebben in de organisatie van het gezin niet zozeer een inhaalslag gemaakt. Terwijl er een grote verscheidenheid is in wat de voorkeuren zijn van stellen met kinderen.  Toch doet iedereen het bijna op dezelfde manier; namelijk de man als kostwinner en de vrouw als zorger..” 

Tim, hoe is het jou gelukt om de rollen om te draaien en thuisblijfvader te worden?

Tim: “Toen ik vader werd, heb ik ervoor gekozen om meer tijd met mijn kinderen door te brengen dan mij gegund was. Ik had het idee om met mijn vrouw samen het huishouden te gaan doen, dat hebben we ook naar elkaar uitgesproken. Voordat ik het wist zaten we in een conservatieve rolverdeling. Na de geboorte van mijn dochter zaten we in het buitenland, in Canada. Mijn werk op afstand verliep niet heel lekker en mijn vrouw had een goede baan die ze leuk vond. Ik was benieuwd hoe het zou zijn als ik me volledig zou richten op het zorgen van mijn dochter. Zou ik daar voldoening uithalen?

Dat bleek in het begin vrij ingewikkeld. Ik was namelijk nauw verweven met mijn betaalde werk en toen dat wegviel, dacht ik: ‘Wat blijft er dan over?’ Een kind van zes maanden praat weinig terug en geeft geen feedback. Ik was me heel bewust van mijn rol en vroeg me af: doe ik het wel goed? Het kostte tijd om daar zeker van te worden en die moet je dan wel hebben. Als partner heb je minder lang verlof en dan worden in het begin de kaarten geschud. De verdeling kan dan heel traditioneel worden.”

Hoe reageerde je omgeving op het feit dat je thuisbleef voor de kinderen?

Tim: “In de jaren dat ik thuisbleef voor de kinderen kreeg ik regelmatig de vraag: ‘Wat doe je dan de hele dag?’ Er was best wel onbegrip over mijn rol, terwijl dat bij een moeder niet zo snel gebeurt. Ik moest het eigenlijk altijd uitleggen. Als ik dat deed, was de reactie bij vaders vaak: ‘Dat zou ik ook best willen.’ 

Wat houdt ze dan nog tegen, vroeg ik mezelf af. Dat blijkt een veelkoppig monster te zijn, waarbij veel stereotypen komen kijken. Onzekerheid speelt zeker een rol. Kan ik het wel? Kunnen moeders niet beter zorgen?”

Katia: “Het is een hardnekkig idee dat vrouwen beter kunnen zorgen, maar daar is weinig empirisch bewijs voor. Het idee bestaat dat zorgen heel natuurlijk gaat, maar dat is niet zo, ook niet bij vrouwen. Toen ik net moeder was, heb ik alles gegoogeld. Dat hoort erbij. Maar veel ouders hebben dat niet door en zo komt het zorgen toch vaak grotendeels bij de moeder terecht.” 

Tim, jij kwam daar ook achter toen je

Tim: “Die quiz heeft veel ruimte voor de mentale last die bij het huishouden komt kijken. Dat is bijvoorbeeld de voorbereiding die nodig is om op vakantie te kunnen, naar de dokter gaan met je kind en zorgen dat er kleding wordt klaargelegd en dat die kleding ook in de juiste maat is. Dat gaat dus minder over het fysieke huishouden, zoals het schoonmaken. 

Ik deed de quiz met mijn vrouw vlak na ons eerste kind, toen ik net had besloten fulltime thuis te blijven. We kwamen erachter dat ik veel deed in het huishouden. Maar mijn vrouw bleek nog steeds meer taken uit te voeren die te maken hadden met de mentale last van het gezinsleven.” 

Katia: “Vrouwen worden vaak als de probleemeigenaar gezien. Ik herken dit, omdat ik bijvoorbeeld vaak in de ouderapp wordt gegooid. Dat is de plek waar het over verjaardagen gaat en wie er pannenkoeken maakt op die ene speciale schooldag.” 

Tim: “Mijn vrouw wordt daar ook altijd in gegooid, maar dan stuurt ze mijn nummer door met het appje ‘Hem moet je hebben.’ Er is toch een sterk idee dat de vrouw dat allemaal regelt. We doen alsof dat ook te moeilijk is voor mannen, data prikken en pannenkoeken bakken.” 

© Ramon Tjan

Die mentale last kreeg voorheen weinig aandacht in de wetenschap. Hoe komt dat?

Katia: “Wanneer er onderzoek werd gedaan naar de taakverdelingen in het huishouden, werd de mental load lange tijd niet meegenomen. Dat werd helemaal niet opgemerkt als iets dat we horen te onderscheiden van het fysieke huishouden. Feministische sociologen brachten daar eind 20ste eeuw verandering in. Maar de vooruitgang ging langzaam, want misschien omdat het vroeger ook meer mannen waren die werkten in de familiesociologie. Veel onderzoekers erkenden de mental load niet, terwijl juist dat ervoor zorgt dat de taakverdeling in het huishouden scheef groeit.”

Hoe komen we van die scheefgroei af?

Katia: “Vaders als Tim die het een tijdje bewust andersom doen, helpen zeker. Ik wil niet zeggen dat iedereen thuisblijfvader moet worden - niet ieder gezin kan zich een eenverdiener veroorloven - maar het zou fijn zijn als iedereen dat wel voor zichzelf kan bepalen. Als je als vader meer thuis wil blijven voor de kinderen heb je volgens mij vooral goede rolmodellen nodig. Je moet kunnen zien dat het anders kan.

Dat doen we voor vrouwen al langer. De afgelopen jaren was er een campagne om technische beroepen aantrekkelijker te maken voor vrouwen en dat heeft effect gehad. Zoiets hebben we ook nodig voor het verbinden van masculiniteit met zorgzaamheid. Mannen wordt het momenteel op veel manieren ontzegd om een zorgzame vader te zijn. 

Maar uiteindelijk wordt iedereen er beter van als ze verschillende rollen kunnen aannemen. Dat is niet alleen mijn eigen mening, maar dat blijkt ook uit onderzoek. Niemand wil alleen maar een workaholic zijn of altijd maar thuisblijven en zorgen.”

Jij spreekt liever van een egalitaire taakverdeling en een verdeling in gescheiden sferen in plaats van een moderne en traditionele. Waarom?

Katia: “Met een traditionele taakverdeling wordt vaak bedoeld dat de man de kostwinner is en de vrouw zorgt. We verwijzen dan naar de jaren ‘50. De vader was toen dagen van huis en had maar een vrije dag met de kinderen. Maar dit type gezin was een vrij korte naoorlogse periode het gemiddelde. In de decennia daarna verandert dat en komen bijvoorbeeld eenoudergezinnen veel meer op.”

Er bestaat ook zoiets als de babyboete, de economische terugval met name bij vrouwen na het krijgen van een kind. Bij niet-heterostellen levert de draagmoeder minder geld in. Hoe komt dit?

Katia: “De voornamelijk zorgende ouder, vaak de draagmoeder, levert het meest in op haar inkomen vlak na het krijgen van het kind. Dat gaat dus niet om discriminatie, je gaat nu eenmaal vaak minder werken na het krijgen van een kind. Maar voor vrouwen is het vanzelfsprekend om geld in te leveren nadat je een kind hebt gekregen. Veel vaders voelen de drang om het geld binnen te halen en zijn minder bereid om uren in te leveren. Bij lesbische stellen herstelt dat beter. Het lijkt erop dat heterostellen inderdaad last hebben van die ingesleten rolpatronen.”

Tim, jij hebt ook in het buitenland gewoond. Wat viel je daar op aan de cultuur en het beleid omtrent vaderschap?

Tim: “Toen ik in Spanje zat en een tweede kind had, werd het gelijkwaardig verlof daar ingevoerd. Het straatbeeld zag ik toen veranderen, ineens zag ik overal vaders met kinderwagens. Daarvoor was dat absoluut niet het geval, toen zaten partners op twee dagen verlof. Zo zie je maar dat een goed verlof al zoveel kan doen voor de betrokkenheid. Op werk wordt er dan ook minder gediscrimineerd. De ouders liggen er met goed verlof immers allebei meerdere maanden uit.” 

Als we betere verlofregelingen hebben in Nederland, ligt daar dan vooral de sleutel tot meer gelijke taakverdelingen?

Katia: “We weten uit onderzoek: relatief kort, maar goed betaald verlof is een duidelijke prikkel om de taken gelijker te verdelen. Beleid kan een norm doen verschuiven. Op het moment dat er overal jonge vaders met kinderwagens rondlopen, zoals Tim dat in Spanje zag, gaan we dat als normaler zien.” 

Zouden mannen zich meer moeten verenigen als vaders?

Tim: “Ik vind dat mannen onder elkaar inderdaad meer het gesprek met elkaar mogen aangaan over: ‘Wat brengt het vaderschap jou? Wat vind je er leuk aan? Wat minder? Wat geef je door aan je kinderen?’ Dat klinkt afgezaagd, maar dat zijn vragen waar je wel over hoort na te denken. Moeders weten dat al heel lang. 

Als enigszins betrokken vader doe je het al snel goed voor de buitenwereld, dus het is dan lastig om een stapje naar voren te zetten en je uit te spreken. Maar dat moeten vaders wel gaan doen.”

Katia: “Je ziet vaak memes van kinderen met een ruiten truitje aan en een gestreepte broek met de caption “Daddy dressed the baby”. De mythe van de incompetente vader wordt door iedereen bevestigd. Dus niet alleen vaders, maar ook moeders moeten zich uitspreken. We hebben te maken met hardnekkige patronen waar we wel eens uit zouden mogen breken.”