#HomoNeo: Francis Bacon denkt dat we de natuur voor ons karretje kunnen spannen

"Waar de mens voorheen vooral met de natuur moest samenleven, was het Francis Bacon die mens en techniek boven de natuur plaatst."

• deel dit
• tweet dit

'Menselijke kennis en menselijke kracht hangen sterk samen; want waarvan de oorzaak niet bekend is kan het effect niet geproduceerd worden. Om de natuur te beheersen moet ze gehoorzaamd worden.' - Francis Bacon (Novum Organum)

Twee groepen apen gaan elkaar te lijf in een uitgestrekt en dor landschap. Een van de stammen ontdekt dat de botten die her en der op de grond liggen een handig gereedschap zijn om de andere primaten de hersenen mee in te slaan. Deze technologische openbaring leidt tot een glorieuze overwinning.

Vreugdevol gooit een van de apen zijn wapen omhoog. Het bot vliegt door de lucht, één seconde later is het stuk gebeente een hypermoderne satelliet - die net zo elegant door de ruimte zweeft.

Tekst loopt door onder de video.

Scène uit de film 2001: A Space Odyssey.

Deze scène uit Stanley Kubricks 2001: A Space Odyssey is een rake verbeelding van het idee dat onze capaciteit gereedschap toe te passen een uniek menselijke eigenschap is. Er loopt een directe lijn tussen het primitieve werktuig en de smartwatch om je pols. Dat de mens een mens is en geen dier, is omdat de soort gereedschap gebruikt.

Op die gedachte valt wel iets af te dingen, denk aan hoe otters stenen gebruiken om schelpen open te maken – of een van de andere vermakelijke voorbeelden die op YouTube te vinden zijn. Toch zijn deze provisorische hamers, wandelstokken of flosdraadjes uit het dierenrijk niets vergeleken met onze hightech. Dat technologie hóórt bij het mens zijn blijft een aantrekkelijke gedachte.

De oudste stenen werktuigen die zijn gevonden, zijn tussen de twee en vijf miljoen jaar oud. Maar de toepassing van technologie nam pas een echte vlucht rond 1600, met de wetenschappelijke revolutie en het ontwikkelen van de moderne wetenschappelijke methode, waaraan Francis Bacon (1561 - 1626) aan de basis stond.

De tekst gaat verder onder de afbeelding.

De Homo Neo, de technologische mens, sluit aan bij het mens- en wereldbeeld zoals dat geschetst werd door Francis Bacon.

Ben jij een Homo Ludens, Homo Deus, of toch meer een Homo Economicus? Naar de essentie van de mens wordt al eeuwen gezocht door vele grote denkers. Doe de test hier en kom erachter wat voor Homo jij bent!​

Samen met tijdgenoten als René Descartes ontwikkelde de filosoof en wetenschapper principes als inductie. Volgens Bacon kan iets alleen waar zijn als het waargenomen kan worden. Om deze waarnemingen te doen kunnen experimenten worden bedacht. Het zijn principes die we nu als volledig vanzelfsprekend zijn gaan zien, maar die toen nog moesten afrekenen met het idee dat intuïtie en aangevoelde waarheden voldoende basis waren voor kennis.

Hij was ervan overtuigd dat wetenschap en technologie de mensheid vooruit zouden helpen. Wie de natuur beter begrijpt kan haar inzetten om zijn doelen te bereiken, dacht Bacon.

Wat Bacons methode duidelijk maakt, is dat moderne wetenschap niet enkel een trucje is, maar een compleet wereldbeeld behelst, een opvatting over wat de wereld is. De wetenschappelijke sprong voorwaarts heeft onze blik op de wereld voorgoed veranderd. Waar de mens voorheen vooral met de natuur moest samenleven, waren het Bacon en zijn tijdgenoten die mens en techniek boven de natuur plaatsten. De natuur werd beheersbaar, iets dat we voor ons wagentje kunnen spannen.

Wetenschap en technologie maken het leven makkelijker, maar zich helemaal laten controleren doet de natuur nooit. Dat moet ook Bacon hebben ervaren. Tijdens een onderzoek naar manieren om vlees beter houdbaar te maken, vulde hij een dode kip met sneeuw. Daardoor zou hij een longontsteking hebben opgelopen, en zijn overleden.