'Het is natuurlijk, en dus beter.' Dat heb je mis.
Natuur: puur en onverdorven, en dus goed. Cultuur: maakt ons corrupt en is kunstmatig, dus slecht. Het idee dat het allemaal beter zou zijn als het zo natuurlijk mogelijk is, heeft zich diep geworteld in ons denken over leven, werk en eten. Maar zo simpel is het niet.
De Natuur is onze favoriete fantasie. Wie zich beroept op De Natuur appelleert aan het vage en comfortabele gevoel dat er ergens 'buiten' ons een holistisch domein bestaat met een vaststaande ordening, een eigen ritme en een onveranderlijke koers. Die Natuur is zó puur dat alles wat zij produceert wel goed moet zijn en zó onbedorven dat onze activiteiten op deze planeet haar niet in het minst kunnen veranderen.
Deze Natuur wordt aanbeden door klimaatsceptici die zweren dat zij haar eigen ritmes heeft en dat wij daar geen enkele invloed op hebben. Ze wordt vereerd door idealisten die er op allerlei manieren 'terug' naar willen gaan. Ze wordt aangeroepen door conservatievelingen die in haar binnenste een blauwdruk voor de mens ontwaren, eentje waar we ons kennelijk maar aan te houden hebben. Ze wordt ons door de strot geduwd in voedselreclames, reisprogramma's, documentaires en Disney films.
Tekst loopt door onder de afbeelding.
Foto: Jens Johnsson
Die natuur, dat wil zeggen 'De Natuur', bestaat echter niet. Toegegeven, haar imago is niet weg te denken uit de politiek, uit het activisme of uit de kunsten. Toch zal iedere geoloog, bioloog, scheikundige en milieuwetenschapper beamen dat De Natuur zelf niet bestaat. Er bestaat namelijk geen harmonieus en goed geordend geheel dat we De Natuur zouden kunnen noemen. Wat wel bestaat zijn systemen, ecologieën, biotopen en territoria waar allerlei levende en levensloze entiteiten gedurende (zeer) korte of (zeer) lange tijd op elkaar inwerken. Dat is absoluut geen harmonieus of onbedorven schouwspel. Alles in dat soort omgevingen rekruteert, vernietigt, onderwerpt, beduvelt en ontwijkt elkaar. Meestal gaat het daar bovendien om totaal blinde processen. Denk bijvoorbeeld maar aan vloedgolven, zandstormen, epidemieën en aan het woekeren van onkruid.
Let daarom goed op. Ieder beroep op De Natuur is bedrog. Het komt op weinig anders neer dan de onwil of onmacht om een idee of product met daadwerkelijke argumenten aan de man te brengen. Het almachtige fantoom van '(het is nu eenmaal) De Natuur' is slechts een manier om scepsis de mond te snoeren. Ik ben het daarom liever kwijt dan rijk.
