Het is vandaag Dag van de Arbeid, een feestdag van de arbeidersbeweging die op veel plekken in de wereld gevierd wordt, maar niet of nauwelijks in Nederland. Hannah van Binsbergen, hoofdredacteur van socialistisch tijdschrift Jacobin Nederland, wil dat daar verandering in komt: "Er is lang gestreden voor de rechten die werkers in Nederland hebben."

Vlak voor ons gesprek heeft dichter, schrijver en hoofdredacteur van Jacobin Nederland Hannah van Binsbergen even een kaartje opgezocht, waarop in rood de landen staan aangeven waar de Dag van de Arbeid een officiële feestdag is en in blauw de landen waar dat niet het geval is. Twee derde van de wereld kleurt rood, Nederland blauw: geen officiële feestdag, laat staan een vrije dag. En dat zou het wel moeten zijn, stelt Van Binsbergen. "De Dag van de Arbeid herinnert ons eraan dat allerlei rechten die we als werkers in Nederland hebben, ons niet zomaar gegeven zijn."

Het gaat dan om zaken als de achturige werkdag, een weekend, veilige werkomstandigheden en een eerlijk(er) loon. "Daar is een lange en vaak ook bloederige strijd voor geleverd. We moeten die verworvenheden beschermen en er alert op zijn dat die rechten ons niet afgenomen worden." En hoewel er vandaag op verschillende plaatsen in het land manifestaties georganiseerd worden om daarbij stil te staan, zul je om daaraan deel te nemen zelf een vrije dag moeten opnemen.

"De Dag van de Arbeid herinnert ons eraan dat allerlei rechten die we als werkers hebben, ons niet zomaar gegeven zijn."

Hannah van Binsbergen
Wat me opvalt is dat jij spreekt van werkers, niet van werknemers of arbeiders. Waarom?

"Ik vind het belangrijk om een woord te gebruiken waar alle werkende mensen in Nederland zich bij betrokken voelen. Een fabrieksarbeider zal zich kunnen identificeren als arbeider, iemand die in loondienst is bij een copywritersbedrijf niet. Ik denk dat dat anders is met het woord ‘werker’. En ik denk dat het heel goed is voor werkende mensen in Nederland om te beseffen dat ze een gedeeld belang hebben. Iets dat ze delen met alle andere mensen die betaald werk leveren voor bedrijven waarvan zij zelf niet de eigenaar zijn."

Wat bindt hen dan?

"Ze hebben allemaal te maken met dezelfde uitbuiting en hetzelfde gebrek aan zeggenschap over hun leven. En natuurlijk zijn er andere factoren. Zo zijn er werkers die bijvoorbeeld bezit hebben en anderen hebben dat niet, maar de woonhuizen en pensioenen die verkregen zijn met arbeid vallen in het niet bij het enorme vermogen van de rijkste 1%. Tegelijkertijd zijn dat ook de mensen die bedrijven bezitten. De strijd voor meer invloed van werkers op de bedrijven waarvoor ze werken en de emancipatie van de werkende mens gaat iedereen aan die hecht aan vrijheid en gelijkheid."

Toch zou je kunnen zeggen dat er een groot verschil is tussen een copywriter en een fabrieksarbeider, bijvoorbeeld in de mate waarin ze cultureel kapitaal bezitten.

"Onlangs plaatsten we op Jacobin een artikel met de titel Met cultureel kapitaal kan je de huur niet betalen. Je kunt tien opleidingen genoten hebben, maar als geen baan vindt waarin je die opleidingen te gelde kunt maken, dan ben je in net zo’n positie als je collega’s bij het café waar je noodgedwongen bent gaan werken, en die die opleidingen niet hebben gevolgd. Ik denk juist dat dat culturele kapitaal ook ingezet en gedeeld kan worden in een gemeenschappelijke strijd. Als jij alle werken van Marx hebt gelezen, kun je die kennis inzetten om andere werkers te scholen."

Hannah van Binsbergen (1993) is dichter, schrijver en hoofdredacteur van Jacobin Nederland. Van haar hand verschenen onder andere de dichtbundels Kwaad Gesternte en Kokanje en roman Harpie. Jacobin is een van oorsprong Amerikaans, socialistisch tijdschrift dat inmiddels onder andere ook een Duitse, Italiaanse en Braziliaanse editie kent.   

Hoe ga je proberen die verschillende mensen te verenigen met Jacobin Nederland?

"Wij zien onze taak vooral in het populariseren van links gedachtegoed en in toegankelijke artikelen een andere blik geven op hedendaagse problematiek, nieuws en cultuur. We bouwen voort op een Marxistische traditie, maar gaan er ook vanuit dat niet iedereen dezelfde tijd of opleiding heeft gehad om zich te wijden aan de studie van het werk van Marx, Engels en consorten en denkers die daarna kwamen. Wij zien onze rol ook in het toegankelijk maken en verbreiden van die ideeën en het toepassen en aanpassen ervan aan de wereld van nu."

Je werd enthousiast toen je het Amerikaanse Jacobin zag, vertelde je eerder.

"De manier waarop ik in Nederland altijd in aanraking kwam met links was ofwel met de PvdA van rond het jaar 2010, toen ik zelf politiek bewust werd, of oude SDAP-posters en nostalgie naar de Den Uyl-jaren. Omdat linkse partijen steeds meer naar het midden waren opgeschoven, leek het alsof links iets was van het verleden, van voor de val van de Muur. Jacobin haalt links naar voren als iets dat niet nostalgisch is, maar dat nu aan de orde is en gaat over hoe we met elkaar een toekomst kunnen bouwen. Dat sprak me heel erg aan en dat hopen we ook met de Nederlandse Jacobin te bereiken: een links laten zien waar je bij wilt horen."

Jacobin is een socialistisch tijdschrift. Lange tijd was socialisme een vies woord in Nederland.

"Het socialisme is besmet geraakt door het idee dat de enige manier waarop je socialisme kan hebben het staatssocialisme is van de DDR of staatscommunisme van de Sovjet-Unie. Na de val van de Muur hadden veel mensen het idee dat we dat hoofdstuk gehad hadden en dat socialisme niet werkte. Ik denk dat de crisis van 2008 daar verandering in bracht. Het socialistisch gedachtegoed werd herontdekt en kreeg een plaats – misschien niet in de mainstream, maar wel als sterke culturele onderstroom. Ik denk dat de huidige economische crisis die opleving verder versterkt. Mensen willen de verschillende vormen van ontevredenheid in de maatschappij begrijpen en omzetten in actie. Er is systeemverandering nodig en wat mij betreft biedt het socialisme daar veel handvatten voor."

Je wilt wegblijven bij 'linkse haarkloverij', heb je eens gezegd. Wat bedoel je daarmee?

"Dat is iets wat van alle tijden in de linkse traditie: groepen splitsen zich af van de grotere stromingen als het communisme, anarchisme, en de sociaaldemocratie. Dat soort splitsingen ontstaan door heel principiële meningsverschillen, en die verschillen krijgen de overhand, terwijl de groepen in grote lijnen wel dezelfde idealen hebben. Wat wij willen doen met ons tijdschrift is ruimte bieden om in te gaan op discussies binnen links, waarover ook onenigheid kan zijn, maar wel vanuit het idee dat we een gemeenschappelijke strijd voeren en schouder aan schouder staan. Of je nu sociaaldemocraat of anarchist bent: we moeten met elkaar in gesprek blijven en elkaar niet de rug toekeren."

"Met Jacobin willen we een links laten zien waar je bij wilt horen."

Hannah van Binsbergen
'Een andere wereld is mogelijk. Zelfs in Nederland', is de slogan van Jacobin. Waarom dat laatste: zelfs in Nederland?

"Kijk naar de Dag van de Arbeid, het is typerend dat dat geen feestdag is in Nederland. Doe maar lekker normaal. Staken, actievoeren en in verzet komen is nauwelijks onderdeel van ons nationale verhaal, tenzij het gaat over verzet tegen de Duitse bezetting. Daar spelen we een beetje mee met die slogan: ook hier is radicale verandering mogelijk en kunnen we de zaken beter maken voor anderen en onszelf."

Er lijkt wel steeds meer protest te zijn.

"Ja, en met hele goede reden. De inflatie is hoog en de lonen stijgen nauwelijks mee. Ik denk dat het heel goed is om je op zo’n moment te verenigen in collectieve strijd. Overigens worden stakingen in Nederland heel vaak verboden door de rechter."

Denk je dat die andere wereld gerealiseerd moet worden door actie, of via de parlementaire route?

"Binnen de redactie hebben we daar verschillende opvattingen over. Ik zie het meer in directe actie, in vakbonden, in manieren waarop werkers direct zeggenschap hebben over de zaken die hen aangaan."

Je bent zelf ook dichter en schrijver, welke rol speelt verbeelding in het realiseren van die andere wereld?

"Waarom accepteren mensen uitbuiting? Omdat ze zich niet voor kunnen stellen dat er een alternatief mogelijk is, of niet geloven dat dit haalbaar is. Het moment dat je je voorstelt dat de dingen anders kunnen, heb je iets om je op te richten uit de situatie waarin je nu verkeert en op weg te gaan naar dat andere. ‘Een andere wereld’ uit de slogan gaat daarover.  Je voegt mogelijkheden toe. Het is belangrijk niet alleen iets voor te spiegelen, maar ook te vertellen hoe we daar kunnen komen. Daarover gaat Jacobin. Ik ben blij dat ik niet meer alleen dichter ben, maar die twee dingen kan combineren."

Wat ga je zelf doen vandaag?

"Ik ga naar een manifestatie in Utrecht, waar elk jaar de Dag van de Arbeid gevierd wordt."