Hoe verzinsels ons houvast geven

"Fictie geeft toegang tot delen van de werkelijkheid waar we normaal gesproken geen toegang hebben."

• deel dit
• tweet dit

­­­Rutte had het gevoel "in de verkeerde film te zijn beland". Dat zei hij in WNL op Zondag de ochtend na het getouwtrek om de Turkse minister van Familiezaken bij het Turks consulaat in Rotterdam. De minister-president had "nog nooit zoiets meegemaakt". Kennelijk is in zo'n uitzonderlijke situatie voor de hoogste verantwoordelijke het meest voor de hand liggende referentiekader fictie.

"People like to believe in fairy tales. I believe that the characters we read about on the page end up being more real than the men who stand beside us", dixit Jackie Kennedy. Ze zegt het althans in de film Jackie, die nu in de bioscoop draait. Ik kon zo snel niet uitvinden of het een historisch citaat is, maar voor een zin als deze maakt dat weinig verschil.

Behalve over het verdriet van de First Lady direct na de moord op haar man John F. Kennedy – van bijzonder dichtbij gefilmd, melodrama ligt op de loer – gaat Jackie over beeldvorming. De film laat zien hoe Jackie Kennedy een sprookje probeert te maken van het leven in het Witte Huis. Voor haar man, voor zichzelf, en voor het oog van het internationale publiek.

We zien bijvoorbeeld hoe zij, omringt door nerveuze overheidsmedewerkers die bang zijn voor een eventuele volgende schietpartij, erop staat dat juist zij persoonlijk de begrafenisprocessie voorbereidt. Die optocht moet minstens zo groot worden als die van Lincoln. Jackie wil "meer paarden, meer soldaten, meer tranen en meer camera's."

De scénes na de moord worden afgewisseld met fragmenten van een televisierondleiding (in prachtig gruizig zwart-wit) die de First Lady geeft door het Witte Huis. Ze doet dit naar aanleiding van haar eigen inspanning de historische inrichting te herstellen. Een medewerker zegt op een gegeven moment over dat project tegen haar: "Mensen moeten zien dat hier échte mensen hebben gewoond. Geschiedenis geeft de mensen kracht."

Dat citaat vat samen wat Jackie doorlopend nastreeft: laten zien dat zij – en haar verdriet – echt is. Het roze jurkje met het bloed van haar man erop houdt ze aan bij het eerstvolgende publieke optreden. "I want them to see what they have done."

Het is het droste-effect van Jackie: een film over de mythevorming rond de allermachtigsten, maar als portret van de historische Jackie Kennedy natuurlijk een voorbeeld van die mythevorming. Met een dikke laag glazuur, zwaar aangezette muziek en expliciete beelden van de momenten na het schot zet de film dat nog eens dik aan.

Je zou kunnen zeggen dat het onkies is om een film te laten dragen op écht persoonlijk leed. Maar misschien moet je het omdraaien: is het goed om in een grote historische gebeurtenis het persoonlijke onzichtbaar te houden? We willen zíen hoe de First Lady het verdriet verwerkt, om het te begrijpen.

Jackie, maar ook andere films en series die werkelijkheid en fictie combineren, als Homeland, House of Cards, en in Nederland De Maatschap over de familie Moszkowicz en series over het koninklijk huis als Bernard, schavuit van Oranje, vullen de lastig bereikbare voegen en gaten van de werkelijkheid met realistische verzinsels.

Fictie geeft toegang tot die delen van de werkelijkheid waar we normaal gesproken geen toegang hebben. En als we er dan wél in belanden, zoals de premier, dan komen we een beetje beslagen ten ijs.