Hoe nudging je gedrag stuurt met bedrog en manipulatie
Gedragsbeïnvloeding is niets nieuws. Subsidies, verkeersboetes en het strafrecht zijn onderdeel van oude strategieën om gedrag aan te moedigen of tegen te gaan. Maar onderzoek in de gedragswetenschappen heeft de manipulatie van wat je denkt en doet steeds effectiever gemaakt. Politici, verkopers, lobbyisten: ze maken allemaal graag gebruik van deze sneaky kennis waarmee ze je kunnen sturen, vaak zonder dat je je daar bewust van bent. Volgens filosoof James Garvey is het tijd dat we ons verzetten tegen de industrie van verleiding.
Volgens velen zitten we momenteel middenin een revolutie van nudging: het gedrag van mensen (en dan vooral in de rol als consument) onbewust beïnvloeden. Door de juiste manipulaties zouden we mensen kunnen verleiden tot het maken van andere keuzes.
Nudging wordt zelfs gerelateerd aan de Brexit en de overwinning van Trump. Mensen worden zo gemanipuleerd dat ze de eigen principes uit het oog verliezen. Het is een hype: zelfs bij ministeries zijn er speciale units actief die zich bezighouden met nudging van burgers. Bij een hype passen ook uitwassen: subtiele en twijfelachtige bevindingen uit de cognitieve psychologie worden uit hun verband gehaald en gebruikt om grote theorieën op te tuigen: zo zouden we bijvoorbeeld geneigd zijn tot conservatieve politieke denkbeelden als we in de nabijheid van vloeibaar handzeep zijn.
Experimentele en sociale psychologie zijn prachtige vakgebieden, maar staan dergelijke algemene uitspraken niet toe. Dit zijn bevindingen in zeer gecontroleerde omgevingen, waarvan de effecten klein zijn en soms zelfs niet repliceerbaar. Het is nog maar de vraag of dergelijke bevindingen, als ze al te repliceren zijn, generaliseren naar de wereld buiten het laboratorium; een wereld waarin de omstandigheden niet te controleren zijn en allerlei andere invloeden (zoals de context) de effecten teniet kunnen doen.
Dit is niet erg; zo werkt wetenschap. Wetenschap verliest zijn geloofwaardigheid pas als dit soort subtiele bevindingen worden gebruikt door reclamemakers en boekenverkopers om geld mee te verdienen. Dat is pas nudging in optima forma.
