Hoe Damien Hirst rijk wordt van dure kunst maken

"De nieuwe werken van Hirst zijn duur, en daarom zijn ze een succes, en daarom zijn ze duur."

• deel dit
• tweet dit

Bijna twee millennia geleden zonk er voor de kust van Zimbabwe een schip dat een onbetaalbare schat vervoerde, de persoonlijke collectie artefacten van de rijke, voormalige slaaf Cif Amotan II. Het wrak werd in 2008 ontdekt, en uit de zee werden 189 beelden opgevist, kolossen van steen, van goud en van andere kostbare materialen. De beelden zijn overwoekerd met koraal en miljoenen waard.

Van al deze zinnen is alleen de laatste waar. De rest is een verzonnen verhaal dat het fundament vormt voor de nieuwe tentoonstelling van Damien Hirst. Na jaren stilte knalt hij zichzelf megalomaan terug de spotlight in met deze gigantische collectie nepartefacten in een show die, in de woorden van VN-redacteur Sander Pleij, "miljoenen heeft gekost, miljoenen om te maken en miljoenen om te presenteren".

Het lijkt zijn nieuwe werkwijze: tien jaar geleden verkocht hij voor £50 miljoen een met diamanten ingelegde, platina schedel, die £14 miljoen kostte om te maken. De schedel tourde de wereld rond alsof het Toetanchamons masker was, alleen dan minder oud.

Op mijn bureau ligt de catalogus van de nieuwe tentoonstelling in het Rijksmuseum, die vanaf 17 juni te zien is. In Small Wonders wordt miniatuurhoutsnijwerk uit voornamelijk de zestiende eeuw getoond, en het is adembenemend. Complete voorstellingen uit, natuurlijk, de Bijbel, met tientallen figuren, op nog geen vierkante decimeter. Nummer 62 in de catalogus is een notenhouten schedel (!) van 5,6 x 3,6 x 6 centimeter (!!). Als je hem openklapt is binnenin een kruisigingsscène te zien: Jezus en de twee moordenaars aan het kruis, vier omstanders, Johannes die een flauwvallende Maria opvangt, en ook nog een man op een paard (!!!).

Als deze werken niet oud waren, waren ze nog steeds indrukwekkend, om het onvoorstelbare vakmanschap dat eruit spreekt. Geldt dat ook voor de werken van Hirst?

Ik weet niet of hij de verweerde beelden echt een paar jaar op de zeebodem heeft neergelegd om er zeepokken en andere troep op te laten groeien, maar ik denk van niet. De illusie van antiquiteit is sowieso opzettelijk een illusie van nat bordkarton: onder andere Mickey Mouse, Rihanna en Kate Moss komen in de tentoonstelling voorbij. De nieuwe werken van Hirst zijn vooral duur, en daarom zijn ze een succes, en daarom zijn ze duur.

De schedelvormige gebedsnoot die 500 jaar geleden in Duitsland werd gesneden, is gemaakt van een stukje hout ter grootte van een walnoot. Wat hem duur maakt is de hand van de vakman die er een klein wonder van heeft gesneden. Wat de werken van Damien Hirst duur maakt, is ettelijke tonnen brons, goud, marmer en jade, en natuurlijk de naam Damien Hirst. Wie de maker van de pietepeuterige gebedsnoot is? We weten het niet. Maar zijn werk blijft ook zonder maker fier overeind.