Domineren of gedomineerd worden: wat is de plek van Europa in de wereld?
De positie van Europa in de wereld is met verschuivende machtsblokken en geopolitieke spanningen niet langer vanzelfsprekend. De Brexit en de verkiezing van Trump bemoeilijken de verwantschap met de Atlantische wereld en er is onrust aan de grenzen door de dreiging van Rusland, Turkije, en de oorlog in Syrië. Wat betekent dat voor de plek van Europa?
Eerder deze week belde Donald Trump met de Taiwanese president en stak daarmee een dikke middelvinger op naar het Chinese regime in Peking, dat Taipei als een nest van vaderlandsverraders ziet. Wat ze op schoolpleinen 'iemand dissen' noemen, is terug in de wereldpolitiek.
Europa zag zich de afgelopen decennia vol trots als het aardigste jongetje van de klas, samenwerking en vrede predikend waar anderen grove taal uitkraamden. Hoe zal ons continent varen bij het nieuwe ruwe klimaat?
In de geopolitiek, net als in de schoolpauze, geldt weer de wet van de lefgozer. In een knokpartij win je niet omdat je sterker bent, of slimmer – hoe graag bezorgde ouders en gesoigneerde diplomaten dat ook zouden willen. Je wint omdat je verder durft te gaan dan de anderen. Hoeveel leed durf jij een ander aan te doen, en hoeveel kan je doorstaan, om als winnaar het toneel te verlaten?
De twee wereldoorlogen, allebei ontstoken vanuit Duitse bodem, blijven de historische dieptepunten van ongeremde wreedheid. Duitsland heeft als geen ander de les getrokken dat geweld geen plek mag hebben in de internationale politiek. Als machtscentrum van Europa omarmt Berlijn dat ideaal nog steeds.
Tot voor kort geleden regelden ongeschreven wetten hoe ver bijvoorbeeld de VS Rusland kon uitdagen (in Afghanistan) of India Pakistan (in Kashmir). Met de conflicten in Syrië en de Oekraïne zijn die wetten vermorzeld; de alpha-mannen in de mondiale politiek hebben er weinig boodschap aan.
Met lede ogen ziet Europa zijn invloedssfeer krimpen. Waar zal die inkrimping stoppen? De wet van de lefgozer voorspelt: daar waar Europa bereid en in staat is om zijn eigen belangen militair te bewaken.
Europa zal moeten beslissen welke van zijn grenzen het met bloed kan en wil verdedigen. Ons antwoord op die vraag zal bepalen hoeveel geopolitieke statuur Europa overhoudt tussen grootmachten die de lessen van twee wereldoorlogen steeds meer vergeten.
