Wat er gebeurt als we cyberseks niet meer als een gevaar zien
De politie deed deze maand een opmerkelijke aanbeveling. Waar meisjes eerder geadviseerd werden om alleen in een vertrouwde omgeving korte rokjes te dragen, raadt de zedenexpert van de Nationale Politie nu aan dat helemaal niet meer te doen en zich volledig te bedekken.
Een dergelijk bericht zouden we in 2018 volslagen absurd vinden, iets uit de jaren 50, toen meisjes en vrouwen nog verantwoordelijk werden gehouden als zij verkracht werden. Wees gerust: het bericht klopt dan ook niet. Toch is een andere oproep, die de politie wél gedaan heeft, niet minder bizar. Het gaat om de oproep aan jongeren om te stoppen met sexting.
Zo wil de politie voorkomen dat seksueel expliciet beeldmateriaal tegen de wil van de afgebeelde verspreid wordt. En ja, dat is iets anders dan verkrachting, maar wel een vorm van seksueel grensoverschrijdend gedrag. En zoals bij de rokjes, ligt het daadwerkelijke probleem ook hier niet bij het versturen van een naaktfoto, maar bij de ongewenste verspreiding.
Het leidde tot terecht verontwaardigde opiniestukken van deskundigen, met allemaal diezelfde boodschap. Jacqueline Kleijer, ontwikkelaar Stappenplansexting.nl, in NRC; Marianne Cense van Rutgers in Het Parool; en Belle Barbé en Marijke Naezer in de Volkskrant. Barbé is specialist seksuele opvoeding en Naezer is onderzoeker aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Zij promoveert bovendien volgende week op een proefschrift over jongeren, seksualiteit en sociale media.
Die combinatie leidt in de pers steevast tot grote zorgen. Het wereldwijde web zou voor 'cyberkids' een gevaarlijke plek zijn, of het nu gaat om achterhaalde apps als MSN, klassiekers als ChatRoulette en relatieve nieuwkomers als SnapChat. Naezer dompelde zich onder in de wereld van jongeren en voerde een zogeheten etnografisch onderzoek uit: langdurig veldwerk bestaande uit zowel online als offline participerende observatie, groepsgesprekken, interviews en een enquête.
In haar proefschrift beschrijft ze de seksualiteit van jongeren niet als een gevaar, maar als een avontuur, als identiteit, als romantische intimiteit, en als een leerproces. Dat laatste ligt in Nederland redelijk voor de hand: onze voorlichting gaat daar sterk van uit.
Tekst loopt door onder de afbeelding.
Wraakporno (foto: ANP/Rob Engelaar).
De seksualiteit van jongeren benaderen als romantische intimiteit zou net zo vanzelfsprekend moeten zijn, maar is dat niet – en zeker niet in relatie tot digitale media. Naezer laat zien hoe jonge partners elkaar via sociale media beter leren kennen, hoe ze daar affectie uitwisselen en toewijding tonen, zo verbondenheid en vertrouwen creëren. Daar gaan wel uitdagingen mee gepaard, zoals het risico voor slet te worden uitgemaakt.
Seksualiteit van jongeren bezien als identiteit is nog iets radicaler. Het biedt mogelijkheden om onderscheid te maken tussen 'assen van verschil' zoals etniciteit, klasse, religie, volwassenheid, populariteit. Daardoor is het mogelijk meer aandacht te vragen voor sociale normen, stereotypen en machtsongelijkheden – iets dat nu zelden in discussies over de jongeren en seks gebeurt.
Uiteindelijk is vooral de eerste dimensie van Naezer baanbrekend. Meestal wordt jongerenseks bezien als vol van risico's. Maar net zoals wildwater-raften riskant maar vooral ook leuk is, kleeft er aan avontuur veel meer dan gevaar. Zo'n benadering geeft een heel ander perspectief op bepaalde gedragingen van jongeren en impliceert totaal andere gesprekken en adviezen daarover (zie wat ik daar eerder uitgebreider over schreef).
Het proefschrift van Naezer gaat over wat er daadwerkelijk plaatsvindt onder jongeren. Dat kan alleen als je met ze praat in plaats van over ze, met oog voor verscheidenheid. Het biedt, zoals ze zelf schrijft: 'een tegenwicht aan de veroordeling, onderdrukking en medicalisering van de digitaal gemedieerde seksuele avonturen van jongeren.'
Dat is waardevol en bijzonder slim. Want uiteindelijk willen we onze cyberkids niet bang maken voor seks, maar willen we ze versterken. Zodat ze zelfverzekerd en krachtig relaties aangaan met mogelijke liefdes- en sekspartners, zowel digitaal als in bed.
Linda Duits is aanwezig op het Brainwash Festival, het grootste denkfestival van Nederland. Benieuwd waar zij het over gaat hebben? Kijk op brainwashfestival.nl!
Meer weten?
Marijke Naezer verdedigt haar proefschrift getiteld Sexy adventures: An ethnography of youth, sexuality and social media op 4 oktober 2018 aan de Radboud Universiteit.
